Czym jest poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości u dziecka to dokonanie samooceny, wyrażenie opinii na własny temat. Samoocena może być trafna, ale bywa również zawyżona, lub zaniżona. Człowiek mający stabilną i pewną samoocenę akceptuje siebie, szanuje własną osobę i nie pozwala, by inni wyrządzili mu krzywdę. Ludzie myślący o sobie dobrze zwykle są szczęśliwi, a ta opinia oddziałuje na otoczenie, które również dobrze nas traktuje i ceni. Osoby mające niską samoocenę obwiniają się o wszystko, również o to, na co nie mają wpływu, to udziela się również innym. Zawyżona samoocena nie jest dobra, bo taki człowiek traci poczucie realizmu w ocenie swoich działań.
Jak to wygląda u dzieci?
Człowiek nie rodzi się z dookreśloną samooceną. Wyrabianie zdania na swój temat to proces, trwający przez całe życie. Początek tego oddziaływania rozpoczyna się podczas wychowywania dziecka. Wydawać by się mogło zwykłe komunikaty werbalne i niewerbalne wysyłane przez rodziców, dziadków, wujków, ciocie itp., wszystko to jednak kształtuje postrzeganie samego siebie. Aby wykształcić poczucie własnej wartości u dziecka musi ono doświadczać, to tworzy konstrukcję jego samooceny, która im silniejsza, tym bardziej staje się stabilną podstawą do uzyskania odpowiedniego poziomu poczucia własnej wartości.
Co może zrobić rodzic, aby wzmocnić poczucie własnej wartości u dziecka?
Pierwsze i bezapelacyjne to okazywanie dziecku miłości! Nie wystarczą tu same słowa, muszą one być poparte gestami, kontaktem fizycznym. Dzieci, które mają poczucie, że są kochane rozwijają się szybciej niż ich rówieśnicy, którzy nie czują dowodów na miłość ze strony rodziców. Dziecko powinno czuć, że jest kochane.
Nie ignorujmy dziecka. Dziecko potrzebuje uwagi, musi czuć, że jest ważne. Wystarczy rozmawiać i słuchać, po prostu poświęcić mu czas, stworzyć przestrzeń budowania pozytywnej samooceny, motywować. Dziecko ma potrzebę poznawania świata i rodzic powinien wspierać je w tym, dodawać otuchy, zagrzewać do walki.
Zapewniajmy dziecko, że jest ważne. Pamiętajmy, dziecko ma takie same prawa jak pozostali członkowie rodziny, ma prawo do własnego zdania i opinii. Przytulanie, głaskanie, całowanie – zwykły kontakt fizyczny zapewni dziecko o uczuciach i o tym, że jest ważne.
Nie porównujmy. Każdy jest wyjątkowy i nie da się porównać dwóch odmiennych istot. Porównania mogą skrzywdzić, nawet wtedy, gdy dziecko stawiane jest na piedestale, jako przykład do naśladowania. To może sprawić, że poczuje się lepsze od innych, a tego rówieśnicy nie polubią.
Nie używajmy wulgaryzmów!
Nie oczekujmy zbyt wiele, Niestety to błąd popełniany przez wielu rodziców, którzy chcą, aby ich dziecko osiągnęło więcej niż rówieśnicy, by spełniło plany i marzenia mamy czy taty. Dziecko może czuć się winne, mieć poczucie porażki, gdy się nie uda. Nie należy też nie oczekiwać niczego, bo może skończyć się to zniechęceniem do osiągnięcia czegoś więcej. Ważna jest równowaga między oczekiwaniami rodziców, a wiekiem i możliwościami dziecka. Jasne reguły i konsekwencja to klucz do sukcesu.
Pozwólmy podejmować dziecku samodzielne decyzje. To również wzmacnia poczucie własnej wartości u dziecka. Dziecko musi mieć prawo podejmowania decyzji dotyczących jego osoby. Warto dać mu wybór, stosować pytania zamknięte z kilkoma wyborami, najlepiej dwoma lub trzema. Przy zbyt dużej liczbie możliwości dziecko poczuje się zagubione.
Pamiętajmy, że każdy ma prawo popełniać błędy. Bez własnych decyzji i błędów dziecko nie nauczy się konsekwencji, związków przyczynowo – skutkowych. Nauka na cudzych błędach nie jest zbyt efektywna. Nawet, gdy wiemy, że decyzja nie będzie dobra, pozwólmy dziecku przekonać się o tym na własnej skórze. Nie krytykujmy jednak i unikajmy stwierdzenia „a nie mówiłam”.
Liczy się konstruktywna krytyka. Nie krytykujmy by zranić, ale aby czegoś nauczyć. Krytyka nie powinna być kierowana personalnie, a winna dotyczyć zachowania. Ciągłe wytykanie błędów może zaniżyć poczucie własnej wartości.
Pozwólmy dziecku być samodzielnym. Dostosowanie domu, jego wyposażenia i otoczenia chociażby do rozmiarów dziecka, jego wzrostu pozwoli mu np. samodzielnie myć ręce, ubierać się. Dziecko wówczas czuje się samodzielne, nie potrzebuje pomocy, a to duży krok wzmacniający poczucie własnej wartości u dziecka.
Pozwólmy sobie pomagać. Dajmy dzieciom możliwość pomagania nam w prostych czynnościach. Prośmy, nie nakazujmy, bo możemy wówczas osiągnąć odwrotny skutek. Współudział dziecka w obowiązkach sprawi, że uwierzy w swoje możliwości i umiejętności.
Bądźmy cierpliwi, nie popędzajmy. Pozwólmy dziecku na samodzielne założenie butów, nawet, gdy trwa 10 minut, nie wyręczajmy go! Wzmocnimy tym jego samoocenę, uwierzy, że potrafi.
Przeczytaj rówież: Nauka czytania – jak wspierać dziecko na codzień.
